OYLA: Тамыз 2018

8 [36]

Бағаналық жасушалар

Уақыт өте келе денемізде әлденелер істен шыға бастайды. Бағымызға орай, кешенде қосалқы детальдарды қайта өндіретін жиынтықтар — бағаналық жасушалар бар. Алайда, детальдар барлық бөліктер үшін қарастырылмаған, әрі олардың саны да шектеулі. Онда қосымша бағаналық жасушаларды қайдан аламыз және олардан өзімізге керектіні өсіруді қалай үйренеміз?

Ғарыш серігі өз қолымызбен

1957 жылы 4 қазанда адамзат үшін ғарыш дәуірі басталды. Дәл осы күні Жердің алғашқы жасанды серігі — кеңестік «Спутник-1» ұшырылды. Жобаны жүзеге асыруға мыңдаған конструкторлар, инженерлер мен ғалымдар 10 жылға жуық уақыт атсалысты. Бүгінде орбиталық серікті ұшыру, тіпті, оқушының да қолынан келеді. Қалай екенін біз түсіндіреміз.

Ауа райы болжамы фабрикасы

Абыздар мен бақсылар ауа райын тіпті құрбандыққа шалынған малдың ішек-қарнына қарап та болжаған. Жұлдызшы-астрологтар табиғи өзгерістертің себебін жұлдыздар мен ғаламшарлардың орналасуынан іздеген. Аңшылар, көшпенділер, диқаншылар ырымдарды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізген. Ал қазіргі таңда ертеңгі ауа райын білу — бірер минуттың ісі. Бар болғаны интернетке кіру, теледидар немесе радио қосу жеткілікті. Сонда, ауа райы болжамы қалай жасалады?

Тәжірибе құралы – өзі

Кез келген ақпаратты мұқият тексеру қажет, әсіресе ғылыми жаңалықтарда жаңылысуға болмайды. Ал егер өз көзқарасыңды қауіпті, кейде тіпті ақылға сыймайтын тәжірибелер арқылы ғана дәлелдеуге тура келсе ше? Онда тәжірибені өзіңе жасап көргеннен басқа амал қалмайды. Дегенмен, мұндай тәжірибелердің барлығы бірдей адамның өміріне немесе денсаулығына қауіпті болған деуге келмейді: кейде олар сол кездегі адамдарға түсініксіз болды немесе басқа ешкімнің ойына келмеді.

Қызанақ мырза немесе қарапайым емес қызанақ

Қызанақ — заманауи аспаздықтың ажырамас бөлігі. Черри қызанағы, томат пастасы, кетчуп — бұл тағамдарды кез келген үйдің тоңазытқышынан табуға болады. «Қызанақтай қып-қызыл» деген тіркес бүгінде ешкімге таңсық емес. Кейде біз дауласамыз, қызанақ қай жерде жақсырақ піседі — пеште ме әлде терезенің алдында ма, оны қайда сақтаған дұрыс — тоңазытқышта ма әлде бөлме температурасында ма? Қалай болғанда да, «қызанақ мырза» кем дегенде 400 жыл бұрын пайда болған.

Суды тазартамыз

Адам ағзасы шамамен 70% судан тұрады. Ол ағзадағы барлық элементтерге еріткіш және тасымалдаушы рөлін атқаратындықтан, барлық үрдістерге қатысатыны белгілі. Адам өмірінде шамамен 50 000 литр су ішеді. Бірақ тек қана бактериядан тазартылған ас суы ғана ішуге жарамды. Оны алу жолдарын қарастырайық.

Банк жүйесінің құрылысы

Оны көбінесе экономиканың қан айналым жүйесі деп атайды. Мұндай теңеу тегін емес: қаржы айналымы кәсіпорындарды қамтамасыз етіп тұрса, экономика тірі саналады. Артық ақшасы барларға, депозитке салып, қаржы мөлшерін көбейтіп алуға болады. Банк жүйесінің қалай жұмыс істейтінін талқылайық.

Фантастикалык жануарларды қайта өңдеуден өткіземіз

Бүгінгі зертханалық үстелдімізге тышқан да, бақа да емес: айқаһар, жалғыз мүйіз секілді беймәлім жануарлар мен Пандора ғаламшарының тұтас фаунасы және атақты Жаттың өзі жайғасқан! Ғылыми тұрғыдан алғанда бұл тіршілік иелерінің қаншалықты өмір сүрген-сүрмегенін талқылаймыз.

Қорыққанға қос көрінер немесе корқынышты фильмдер эволюциясы

Адамдар ежелден-ақ қорқынышты сезінгенді ұнатқан. Барлық халық аңыздарында, ертегілері мен әдебиеттерінде қорқынышты сәттер мен сюжеттер кездеседі. Кинематограф пайда болғалы қорқу одан да қызықты бола түсті. Тіпті, жекелеме жанр — қорқынышты кинолар шыға бастады. Мейлі, біреулер оны далбаса деп қабылдар, дегенмен мұндай кинолар ХХ ғасыр бойы адамдарға тән қорқыныштың қалай өзгергенін көрсетеді.